Arxeologiya və Antropologiya İnstitutunun təşəkkülü və formalaşması uzun tarixi prosesin nəticəsi ilə bağlı olmuşdur.

Arxeoloji tədqiqatların təşkilatlanmasının bünövrəsində 1923-cü ildə təşkil olunmuş Azərbaycan Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyətinin yaradılması durmuşdur. Cəmiyyət başqa sahələrlə yanaşı arxeoloji və etnoqrafik tədqiqatların da istiqamətlənməsində mühüm rol oynamışdır.